Sağlıklı toplum inşa edilmesi ve selamlaşma

Sağlıklı toplumun ilk şartlarından biri düzenli insan ilişkileridir. Çünkü insan ilişkileri toplumsal yapının alt basamaklarında yer alır. Bu basamak henüz insanlar arasında kurumlaşmanın, üretimin, ticaret ve alışverişin, yani sosyal, siyasi ve iktisadi ilişkilerin ortaya çıkmadığı erken dönemde inşa edilir. Dolayısıyla toplumsal inşada kendinden sonra gelen yapılanmaları etkiler.

İnsan ilişkilerinin ilk adımı da selamlaşma ve tebessümdür. Selamlaşmanın toplumsal yapının oluşumundaki rolünü ve toplumsal yapıyı, toplumun huzur ve mutluluğunu etkileyici özelliklerini aşağıda altı madde halinde kısaca ele alacağız:

1) İnsanlar arasında ilk yakınlaşma selamlaşma ile belirir, ilişkiler ilk olarak burada filizlenir. Yeni veya yeniden oluşmakta olan bir topluluğun nasıl bir toplum olacağı selamlaşma ile şekillenmeye başlar. Çünkü karşılaşan ve birbirlerini tanımayan insanlar arasında ilk bağlar selamlaşma ile ortaya çıkmaya başlar. Tebessümle şekillenir.

Onun için uzaktan edinilen izlenimler ve kulaktan dolma bilgiler dışında yakınlaşmanın, toplum halinde yaşamaya başlamanın, yani toplumsal oluşumun ilk basamağı selamla oluşur. Selamlaşma olmayan yerde daha ilk safhada eksiklik ve belirsizlikler baş gösterir.

2) Toplum halinde var olmanın en önemli şartlarından biri emniyet ve güvendir. Bunun için can ve mal emniyeti evrensel bir değer olarak kabul edilir. Öyle ki güven cemiyetleşmenin temel taşlarından biridir.

Hiçbir toplum yüzde yüz homojen değildir. Bir toplumda her zaman din, düşünce, inanç ve mezhep farklılıkları vardır. Üyelerin hepsi aynı din, düşünce ve dünya görüşlerinde olsa bile insanların mizaçları ve kişilikleri arasında en az insan sayısı kadar küçük farklar vardır.

Toplumsallaşmayla birlikte insanlar aralarındaki farklılıkları var olduğu gibi kabul eder ya da her biri diğerlerini kendine benzetmeye çalışır. Bu yüzden birbirleri aleyhinde bulunur, çatışmalara ve savaşlara sebep olur, bunlardan zulümler doğar. Toplumsal yapı yara alır.

İşte bu yüzden toplumsal mayalanmanın devam etmesi ancak sürekli güvenle mümkündür. Selam ve selamlaşma başlangıç olarak bir güven unsurudur. Hem selam vereni güven taahhüdüne sokar, hem de alana güven telkin eder. Selam ile karşılıklı bir taahhütleşme olur. Yani sosyalleşmede ilk şifahi akitleşme (sözleşme) vukubulur:

     Selamı veren: Size iyilikler ve güzellikler dilerim. Allah sizi her türlü kötülükten korusun!
     Kendisine selam verilen kişi: Ben de sizin için aynı şeyleri diliyorum.

3) Sağlıklı bir toplumda cömertlik sürekli ve çok yapıcı bir rol oynar. Cömertlik meyveli bir ağaç yahut sürekli akan ve herkesin yararlandığı bir pınar gibidir. Ondan hayat fışkırır. Ama cimrilik toplumsal yapı içinde dipsiz bir kuyu, bir karadelik gibidir. Cimriler de öyle. Böyle olduğundan cimrilik insanlar arasına güvensizlik düşürür.

Kimi insanlar sadece mal ve parada değil, aynı zamanda sevgide, saygıda, şefkatte, iyilikte, selam vermekte, hatta bir tebessümde bile cimridirler. Böyle insanların içinde oldukları topluluklar veya yolculuklarda hep birşeyler eksik veya gedik olarak kalır. Bu durum, insanlar arasında belirsizlik ve şüpheler doğurur. Erdemli toplum içinde negatif uçların gelişmesine yol açar.

Hâlbuki selam bir cömertlik alametidir. Öyle ki çok sosyal yaraya derman olur, sadaka dağıtır gibi güven serpiştirir. Sosyal hayata, kültür tarlasına ekilmiş iyi tohumlar gibidir.

4) Bir şeyi söylemek veya yapmak önemlidir. O şeyi nasıl söylediğimiz ve yaptığımız da onun kadar önemlidir. Onun için selamı güzel bir şekilde vermek gerekir. Sözün güzel şekilde söylenmesi bir iyilik şeklidir ve her insanda hoşnutluk meydana getirir. Bu davranış şekli, insanlar arasında güzel bir iletişim başlatmak demektir ki bir görüşmede, hatta insan ilişkilerinde ondan sonra olacakları etkiler. Mesela, dikkat edelim, selam veren, nasıl vermişse öyle de karşılık alır.

5) Müslümanlar için mutlak boşluk yoktur. İnsanların olduğu ve olmadıkları yerler boş değildir. Çünkü oralarda da melekler ve haberini aldığımız veya almadığımız diğer varlıklar veya ümmetler yaşıyor olabilir. Onun için, mesela, Müslümanların boş bir eve girerken bile selam vermeleri istenir. Bu yönüyle Müslüman kişi boş bildiğimiz bir yere bile selamla iyilik tohumları eker. Boş bir eve selam vererek girmek insanda her şeye iyi gözle bakmayı geliştirir ve alışkanlık haline getirir.

6) Sağlıklı bir toplumda insan ilişkilerinin her birinin bir değeri vardır. Onun için davranışlar rastgele değildir, birbirleri üzerine bindirilmezler. Hele önemli bazı şeyler çok daha özenle yapılır, israf edilmez, biri diğeriyle etkisiz hale getirilmez. Onun için mesela ezan veya Kur’an okunurken yahut yemek yiyen birine selam verilmez. Çünkü bunların her birinin değeri ayrıdır. Gerektiğinde geçici süreyle birinden feragat edilir.

7) Selamda, selam verilecek kişi kadar onun o anını ve yaptığını onaylamak ve ona katılmak da vardır. Mesela bizim kültürümüzde bu kabullenme ve katılım “kolay gelsin” lafzı ile norm haline gelmiştir. Selam vermek de içinde bulunulan durumu kabullenme, onaylama olduğundan içki içen yahut suç veya -herhalde büyük- günah işlemekte olan birine o anda selam verilmez. Böylece bir kötülüğün toplumun içine yerleşmesine selam verilmeyerek karşı çıkılmış olur. Kötülüğe dayalı bir hayat tarzının benimsenmediği daha başından itibaren belli edilmiş olur. Bu ilk davranış toplumsal inşada kendinden sonrasını etkiler.

Selamın ve selamlaşmanın bir topluluğun oluşumu ve toplumun inşa edilmesinde oynadığı rolün önemine kısaca değindik. Siz de bu saydıklarımıza diğer bazı hususları ekleyebilirsiniz.

Moda deyimiyle “diriliş,” yeniden doğuş, kültür, medeniyet, toplumsal inşa derdi olan her bireyin selam ve benzeri durumlarda nasıl davranması gerektiğini bilmesi gerekir. Çünkü ayet, hadis, bilimsel çıkarım, keşif, buluş ve yazı eğlence için değil, hayata geçirilmek ve değişim yapmak içindir.

RESİMLER:

https://huzurailedebaslar.wordpress.com/ Selamlaşma
www.bursa.bel.tr Selamlaşmayı yaymak için proje yapan Bursa Büyükşehir Belediyesini tebrik ederiz.
Tasarımlar: Gülizar Nur AYDIN
www.marasgundem.com Bir köylü topluluğu